Thuế carbon là gì? Câu hỏi đang xuất hiện ngày càng nhiều khi Việt Nam bước vào giai đoạn chuyển mình theo hướng phát triển xanh và giảm phát thải. Đây là loại thuế đánh vào lượng khí CO₂ mà doanh nghiệp hoặc cá nhân thải ra môi trường trong quá trình sản xuất, vận hành hoặc tiêu dùng. Thay vì chỉ là khái niệm kinh tế, thuế carbon đang trở thành công cụ mạnh mẽ để thúc đẩy thay đổi hành vi, cải tiến công nghệ và nâng cao trách nhiệm môi trường.

Tại Việt Nam, khung pháp lý về thuế carbon đang được nghiên cứu, đồng nghĩa với việc nhiều ngành sẽ sớm phải thích nghi. Bài viết sau sẽ giải thích rõ khái niệm, tác động, lợi ích và các hướng giảm thiểu chi phí thuế carbon, từ góc nhìn vừa thực tế vừa phù hợp với xu thế toàn cầu.

Thuế carbon là gì? Khái niệm và cách hoạt động

Thuế carbon (carbon tax) là một loại thuế đánh trực tiếp vào lượng khí CO₂ phát thải ra môi trường, thường phát sinh từ hoạt động sử dụng nhiên liệu hóa thạch như xăng, dầu diesel, than đá hoặc khí tự nhiên. Mục tiêu của thuế này là tăng chi phí đối với hành vi phát thải, từ đó tạo động lực để cá nhân, doanh nghiệp chuyển sang các giải pháp sạch và tiết kiệm nhiên liệu hơn.

Nguyên lý hoạt động của thuế carbon khá đơn giản: ai gây phát thải nhiều, người đó phải trả nhiều tiền hơn. Mức thuế được tính dựa trên mỗi tấn CO₂ phát thải ra, ví dụ 25 hoặc 50 USD/tấn CO₂. Khi chi phí phát thải tăng lên, các đơn vị phát sinh khí thải sẽ phải đánh giá lại hoạt động của mình, từ lựa chọn nguyên liệu đến công nghệ sản xuất, để tối ưu hóa chi phí và giảm tác động môi trường.

Thuế carbon cũng thường đi kèm với các chính sách hỗ trợ, như ưu đãi cho doanh nghiệp áp dụng công nghệ sạch, hoặc hoàn thuế nếu đơn vị có giải pháp giảm phát thải hiệu quả. Điều này tạo nên một cơ chế "cây gậy và củ cà rốt" trong chính sách khí hậu, tác động rõ ràng và dễ đo lường hơn so với các hình thức tuyên truyền hoặc cam kết tự nguyện.

Tại sao thuế carbon đang trở thành xu hướng toàn cầu?

 

 

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, các quốc gia phải đối mặt với áp lực cắt giảm phát thải khí nhà kính để bảo vệ hệ sinh thái và sức khỏe con người. Thuế carbon được xem là một trong những công cụ kinh tế hiệu quả nhất để đạt được mục tiêu này.

Điểm mạnh của thuế carbon nằm ở tính minh bạch và dễ triển khai. Thay vì áp đặt hạn ngạch phát thải phức tạp, chính phủ chỉ cần ấn định một mức thuế cụ thể trên mỗi tấn CO₂ phát thải. Cơ chế này tạo ra động lực thị trường rõ ràng, giúp doanh nghiệp chủ động điều chỉnh mô hình sản xuất, cải tiến công nghệ hoặc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo để giảm chi phí.

Các nền kinh tế lớn như Liên minh châu Âu, Canada và Singapore đã áp dụng thuế carbon từ sớm. Kết quả cho thấy mức phát thải tại các quốc gia này có xu hướng giảm dần, trong khi hiệu quả năng lượng và năng lực đổi mới công nghệ lại tăng lên. Ngoài ra, nguồn thu từ thuế carbon còn có thể tái đầu tư vào hạ tầng xanh, trợ giá điện sạch hoặc hỗ trợ người dân có thu nhập thấp vượt qua giai đoạn chuyển đổi.

Xu hướng áp dụng thuế carbon đang lan rộng, không chỉ vì mục tiêu môi trường mà còn bởi lợi ích lâu dài về kinh tế và chiến lược. Việc chậm trễ trong hành động có thể khiến một quốc gia bị tụt hậu về công nghệ, mất cơ hội xuất khẩu hoặc chịu thuế biên giới carbon khi giao thương với các nước đã áp dụng cơ chế giảm phát thải nghiêm ngặt.

>>> Xem thêm: Carbon footprint không còn xa lạ nếu bạn hiểu điều này về dầu nhớt

Thuế carbon ở Việt Nam: Bức tranh hiện tại và định hướng tương lai

 

 

Việt Nam đang từng bước hoàn thiện khung pháp lý cho thị trường carbon nội địa, với thuế carbon được xem là một trong những công cụ kinh tế quan trọng. Tuy hiện chưa có Luật Thuế carbon chính thức, nhưng nhiều văn bản đã đặt nền móng rõ ràng.

Nghị định 06/2022/NĐ-CP ban hành vào đầu năm 2022 là văn bản pháp lý đầu tiên quy định chi tiết về việc giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozone. Nghị định này đồng thời đưa ra định hướng xây dựng thị trường carbon trong nước, bao gồm cả hoạt động định giá và kiểm soát phát thải.

Đến tháng 1/2025, Quyết định 232/QĐ-TTg được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đã xác định rõ lộ trình triển khai thị trường carbon tại Việt Nam. Trong đó có kế hoạch thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon vào tháng 6/2025 và từng bước tách biệt thuế carbon khỏi thuế bảo vệ môi trường nhằm đảm bảo tính hiệu quả trong quản lý phát thải.

Các ngành như năng lượng, giao thông, sản xuất xi măng, thép, hóa chất và nông nghiệp được dự báo sẽ chịu tác động mạnh mẽ nhất khi cơ chế định giá carbon đi vào áp dụng. Mức độ sẵn sàng của doanh nghiệp vẫn còn nhiều hạn chế, từ công nghệ đo lường phát thải đến năng lực tài chính đầu tư vào giải pháp xanh.

Trong bối cảnh đó, Việt Nam có thể học hỏi từ các mô hình đã triển khai hiệu quả tại EU và Hàn Quốc: tạo ra hệ thống MRV (đo lường, báo cáo, thẩm định), minh bạch giá carbon và dùng thuế như công cụ điều tiết phát thải, chứ không đơn thuần là nguồn thu ngân sách.

Tác động của thuế carbon đến doanh nghiệp và người tiêu dùng

 

 

Khi thuế carbon được áp dụng, các doanh nghiệp có lượng phát thải lớn sẽ phải trả thêm chi phí cho mỗi tấn khí CO₂ thải ra môi trường. Với các ngành như điện than, xi măng, thép, vận tải hoặc hóa chất, nơi phát thải là điều không thể tránh khỏi. Khoản chi phí này có thể làm tăng giá thành sản phẩm, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận và sức cạnh tranh.

Để ứng phó, doanh nghiệp buộc phải tái cấu trúc hoạt động theo hướng giảm phát thải. Điều này thúc đẩy việc đầu tư vào công nghệ sạch, quy trình sản xuất tiết kiệm năng lượng hoặc chuyển sang sử dụng nhiên liệu thay thế. Những đơn vị tiên phong trong quá trình chuyển đổi sớm sẽ có lợi thế dài hạn, đặc biệt khi tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu hoặc xuất khẩu sang các thị trường áp dụng thuế carbon biên giới như EU.

Về phía người tiêu dùng, giá cả một số sản phẩm và dịch vụ có thể tăng nhẹ trong giai đoạn đầu khi doanh nghiệp phản ánh chi phí thuế vào giá bán. Tuy vậy, về lâu dài, thuế carbon lại tạo động lực để người tiêu dùng thay đổi hành vi theo hướng thân thiện hơn với môi trường, chẳng hạn như ưu tiên hàng hóa ít phát thải, xe tiết kiệm nhiên liệu, hoặc chuyển sang sử dụng phương tiện công cộng, xe điện.

Tác động của thuế carbon không dừng lại ở khía cạnh tài chính. Nó còn định hình lại cách xã hội nhìn nhận về phát thải khí nhà kính: biến nó từ một tác dụng phụ vô hình thành yếu tố có giá phải trả. Đây chính là điều kiện cần để thúc đẩy sự chuyển mình toàn diện hướng đến một nền kinh tế carbon thấp.

Lợi ích của thuế carbon trong phát triển bền vững

 

 

Việc áp dụng thuế carbon mang lại nhiều lợi ích vượt ra ngoài khía cạnh thu ngân sách. Trước hết, nó tạo ra cơ chế định giá rõ ràng cho phát thải khí nhà kính. Khi carbon mang chi phí hữu hình, các hoạt động phát thải cao sẽ không còn được coi là "miễn phí" trong quá trình sản xuất hoặc tiêu dùng.

Chính sách này trở thành đòn bẩy để tái phân bổ nguồn lực trong xã hội. Nguồn thu từ thuế có thể được sử dụng để hỗ trợ các ngành nghề dễ bị tổn thương trong quá trình chuyển đổi, đầu tư vào năng lượng tái tạo, nâng cấp hạ tầng giao thông công cộng hoặc trợ giá cho các công nghệ sạch.

Với góc nhìn môi trường, thuế carbon giúp thúc đẩy việc giảm phát thải ngay tại nguồn. Khi các doanh nghiệp chuyển sang công nghệ thân thiện hơn, khí thải CO₂ giảm, chất lượng không khí được cải thiện, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.

Về dài hạn, chính sách này còn tạo động lực cho sáng tạo. Các doanh nghiệp buộc phải đổi mới để giữ vững vị thế cạnh tranh. Điều này mở ra cơ hội phát triển cho các ngành công nghệ xanh, việc làm mới và một nền kinh tế bền vững hơn cho tương lai.

Thuế carbon được thu như thế nào và cách đo lượng phát thải

 

 

Tại Việt Nam, khi thuế carbon được triển khai, cơ quan thuế thuộc Bộ Tài chính sẽ là đơn vị chịu trách nhiệm quản lý và thu thuế, tương tự như các loại thuế bảo vệ môi trường hoặc thuế tiêu thụ đặc biệt hiện nay. Việc thu thuế carbon cần dựa trên số liệu phát thải minh bạch và chính xác từ từng doanh nghiệp hoặc lĩnh vực chịu thuế.

Để đo lường lượng khí CO₂ thải ra, các quốc gia áp dụng hệ thống MRV (Measurement, Reporting, Verification), nghĩa là Đo lường – Báo cáo – Thẩm định. Quy trình này được thực hiện theo ba bước:

• Đo lường: Doanh nghiệp tính toán lượng CO₂ phát thải dựa trên lượng nhiên liệu tiêu thụ (xăng, dầu diesel, than đá...) kết hợp với hệ số phát thải tiêu chuẩn do Bộ Tài nguyên và Môi trường hoặc IPCC công bố. Một số ngành sử dụng thiết bị đo khí thải trực tiếp để đảm bảo độ chính xác.
   
• Báo cáo: Các đơn vị phát thải lập báo cáo định kỳ hàng quý hoặc hàng năm, nộp cho cơ quan quản lý môi trường hoặc cơ quan thuế theo quy định.
   
• Thẩm định: Báo cáo phát thải sẽ được kiểm tra, thẩm định bởi cơ quan độc lập hoặc tổ chức được Nhà nước chỉ định, đảm bảo tính minh bạch trước khi áp thuế.
   

Nhờ quy trình này, việc thu thuế carbon không chỉ dừng ở mức hình thức mà phản ánh chính xác lượng khí thải thực tế, từ đó tạo động lực để các ngành giảm phát thải một cách thực chất.

Giải pháp giảm thiểu gánh nặng từ thuế carbon

Khi thuế carbon được triển khai, chi phí sản xuất, đặc biệt với các ngành tiêu thụ nhiều nhiên liệu hóa thạch sẽ tăng lên. Để thích ứng, cả doanh nghiệp và người tiêu dùng đều cần chiến lược cụ thể nhằm giảm phát thải và tối ưu chi phí.

Với doanh nghiệp, việc ứng dụng công nghệ sạch là giải pháp thiết thực. Các dây chuyền sản xuất tiêu tốn ít năng lượng, sử dụng năng lượng tái tạo như điện mặt trời, gió, sinh khối... không chỉ giúp giảm chi phí thuế carbon mà còn gia tăng hiệu quả dài hạn. Đồng thời, đầu tư vào cải tiến kỹ thuật như thay thế động cơ cũ bằng thiết bị hiệu suất cao cũng giúp giảm lượng khí CO₂ phát thải mỗi đơn vị sản phẩm.

Ở góc độ tiêu dùng, mỗi lựa chọn nhỏ cũng tạo ra ảnh hưởng tích cực. Từ việc ưu tiên phương tiện tiết kiệm nhiên liệu, hạn chế di chuyển bằng xe cá nhân, đến sử dụng sản phẩm có tuổi thọ cao, dễ tái chế... đều góp phần giảm phát thải gián tiếp và tránh bị tăng chi phí sống do thuế carbon tác động.

Một giải pháp đáng chú ý khác là các cơ chế bù trừ carbon (carbon offset). Doanh nghiệp có thể tham gia các dự án trồng rừng, khôi phục hệ sinh thái, hoặc hỗ trợ các sáng kiến giảm phát thải để được ghi nhận tín chỉ carbon từ đó cân bằng lượng phát thải của mình.

>>> Xem thêm: Những giải pháp giảm phát thải khí CO₂ từ động cơ - Hành động vì tương lai xanh

Vai trò của dầu nhớt và sản phẩm SK ZIC trong việc giảm phát thải

 

 

Một yếu tố thường bị bỏ qua trong các giải pháp giảm phát thải là dầu nhớt động cơ. Dù chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng chi phí vận hành, nhưng lựa chọn đúng loại dầu nhớt lại có thể tác động đáng kể đến lượng khí thải CO₂ mà phương tiện sinh ra mỗi ngày.

Dầu nhớt chất lượng cao giúp giảm ma sát bên trong động cơ, tối ưu hiệu suất đốt cháy và hạn chế tiêu hao nhiên liệu. Khi động cơ hoạt động mượt mà hơn, quá trình cháy sẽ sạch hơn và sinh ra ít khí độc hơn, đồng thời giảm lượng CO₂ và bụi mịn xả vào không khí.

SK ZIC, thương hiệu dầu động cơ số 1 Hàn Quốc, thuộc SK Group – một trong ba tập đoàn lớn nhất Hàn Quốc – là đơn vị tiên phong trong việc phát triển các dòng dầu nhớt phù hợp với định hướng giảm phát thải carbon.

Điểm nổi bật của các sản phẩm SK ZIC là sử dụng nền dầu gốc nhóm III YUBASE, chiếm 40% thị phần toàn cầu về dầu gốc cao cấp. YUBASE được tinh chế bằng công nghệ VHVI (Very High Viscosity Index) do SK Enmove phát triển. Dầu nhớt sử dụng nền dầu này có độ tinh khiết cao, bền nhiệt, giảm bay hơi và giữ ổn định độ nhớt trong nhiều điều kiện vận hành khác nhau.

Tại Việt Nam, ba dòng sản phẩm tiêu biểu có thể kể đến:

• ZIC M9: Dòng nhớt tổng hợp toàn phần, lý tưởng cho xe hiện đại. Sản phẩm giúp kéo dài chu kỳ thay nhớt, giảm bay hơi và hỗ trợ tiết kiệm nhiên liệu trong điều kiện vận hành đô thị.
   
• ZIC M7: Dầu nhớt tổng hợp được phát triển cho môi trường đô thị nóng ẩm. Khả năng bảo vệ động cơ vượt trội giúp hạn chế hao tổn công suất và giảm khí thải từ quá trình đốt cháy.
   
• ZIC M5: Dòng bán tổng hợp phù hợp với xe số và tay ga phổ thông. Sản phẩm giữ cho động cơ sạch hơn, ít tạo cặn và vận hành ổn định, nhất là với xe đi lại hằng ngày trong đô thị đông đúc.
   

Việc thay đúng loại dầu nhớt, đặc biệt là sản phẩm có công nghệ giảm phát thải, là cách đơn giản nhưng bền vững để mỗi người dùng phương tiện cơ giới có thể chung tay giảm gánh nặng từ thuế carbon trong tương lai.

>>> Xem thêm: SK ZIC Việt Nam – Chất lượng Hàn Quốc, chinh phục niềm tin người Việt

 

Thuế carbon không chỉ là chính sách mà là bước chuyển cần thiết

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, thuế carbon không còn là khái niệm xa lạ trong các chiến lược kinh tế – môi trường toàn cầu. Đây là công cụ góp phần thúc đẩy doanh nghiệp và cá nhân chuyển đổi sang các mô hình tiêu thụ sạch hơn, ít phát thải hơn. Những tác động tích cực của thuế carbon đã được chứng minh ở nhiều quốc gia phát triển và đang dần trở thành xu hướng tại Việt Nam.

Tuy nhiên, để thuế carbon thực sự mang lại hiệu quả, cần có sự chuẩn bị từ cả hai phía: nhà hoạch định chính sách và người tiêu dùng. Việc thay đổi công nghệ, cải tiến quy trình sản xuất, lựa chọn nguyên liệu đầu vào bền vững hay đơn giản hơn là sử dụng sản phẩm tiết kiệm nhiên liệu, sản phẩm thân thiện hơn với môi trường… tất cả đều là những bước đi nhỏ nhưng mang lại giá trị lâu dài.

Thuế carbon không đơn thuần là một khoản phí môi trường. Đó là lời nhắc nhở để mỗi người xem xét lại thói quen tiêu dùng, từ đó góp phần tạo nên hệ sinh thái phát triển bền vững hơn cho thế hệ mai sau.